Eenzaamheid onder zelfstandigen en gig workers: het onzichtbare probleem van de nieuwe economie?

In een recent gesprek met een onderzoeker van FNV werd mij een vraag gesteld die zelden in het publieke debat voorkomt, maar des te belangrijker is: speelt eenzaamheid onder zelfstandigen en gigworkers? Het antwoord is ja, en de redenen daarvoor zijn zowel schrijnend als herkenbaar. In een wereld waarin flexibiliteit en zelfstandigheid steeds vaker geprezen worden, dreigen de sociale kosten van deze nieuwe werkvormen onderbelicht te blijven.

Alleen aan het werk

Waar werknemers in loondienst kerstborrels, teamuitjes en koffiepauzes delen met collega’s, werken veel zzp’ers en platformwerkers in volledige afzondering. Ze krijgen geen kerstpakket, zijn niet uitgenodigd voor bedrijfsactiviteiten en werken voor tussenpersonen of platformen die zelden iets organiseren. De verbondenheid die ontstaat door samen te werken op een fysieke locatie, ontbreekt volledig.

Internationale inzichten: een universeel fenomeen

Eenzaamheid onder gigworkers is niet uniek voor Nederland. Uit een Britse studie blijkt dat zelfstandige platformwerkers een slechtere mentale gezondheid en lagere levensvoldoening ervaren dan mensen in vaste dienst. Deze verschillen worden grotendeels verklaard door hogere niveaus van eenzaamheid en inkomensonzekerheid (PMC studie).

Ook in de Verenigde Staten is het thema actueel. Platforms zoals Hampr proberen het isolement te doorbreken door digitale gemeenschappen aan te bieden waarin gigworkers met elkaar in contact komen (Hampr). Toch is het verschil tussen actief participeren en passief meelezen groot: wie alleen leest, ervaart minder verbondenheid (University of Oregon).

Daarnaast blijkt uit onderzoek van het European Trade Union Institute dat gigworkers vaak kampen met een gebrek aan professionele identiteit en steun, wat leidt tot psychosociale risico’s (ETUI rapport).

Oplossingen: kan technologie het gat dichten?

Hoewel technologie juist de oorzaak is van veel platformwerk, kan het ook onderdeel zijn van de oplossing. Online communities, georganiseerde (digitale) bijeenkomsten, gezamenlijke werkplekken (co-working spaces) en meer betrokkenheid van opdrachtgevers of platformen kunnen helpen om het gevoel van verbondenheid te vergroten. Ook overheidsbeleid en vakbonden kunnen hier een rol in spelen door sociaal contact te stimuleren, bijvoorbeeld via subsidieregelingen voor ontmoetingsplekken of netwerkevents voor zelfstandigen.

Conclusie: sociaal isolement is een arbeidsthema

Eenzaamheid is geen bijzaak in het leven van zelfstandigen, maar een wezenlijk onderdeel van hun werkrealiteit. Als we echt willen investeren in een toekomstbestendige arbeidsmarkt, moeten we niet alleen kijken naar inkomen en flexibiliteit, maar ook naar menselijke verbondenheid. Sociale inclusie moet net zo’n kernwaarde worden als economische zelfstandigheid.